Rode vaas, rode waas, 2013, acryl, 180 x 100 cm

Veelkleurige werkelijkheid

Het lijkt wel altijd zomer in het hoofd van de schilder. De kleurig-
heid is onbeperkt. Je kan zo zien deze kunstenaar is niet bang, hij
bespeelt het hele spectrum. Hij is een uitgegroeide wonderjongen.
Waarom dan een rode waas?
Het antwoord ligt in het literaire. Waas en vaas schelen maar een
paar haaltjes. Zet een vaas voor je gezicht en je wordt zo rood als
je aan iets smerigs denkt. Dit schilderij leeft op de adem van de
maker. Hij heeft het door de jaren heen gespeeld. Kaal begonnen
in het volle jaar 2000 en nu dertien jaar later geëindigd als een
kermisstuk. Sommige werken moeten kennelijk net als wijn rijpen.
Over dit werk valt veel te zeggen, het begon als een eenzame
nachtmerrie, het eindigde als een dominerende droom, waarvan
hijzelf niet eens de inhoud kent. Het is een droom, een verlangen,
het terugkomst. Half verborgen staat het Friese woord voor terug:
werom (met nog vager erbij: oernij, Fries voor opnieuw).
Cryptisch zal het altijd wel blijven, al zingt het publiek nog zo mooi.
Wie zich uitverkoren waant zal zeker op de tong worden gepiest.
Zelf noemt de kunstenaar zijn recente uitspatting gezellig, cosy,
maar als de donkere geesten het gaan overnemen is het gedaan
met het knusse, dan zit alles je akelig dicht op je huid. Dan is het
erop of eronder.
Ondertussen:
Tussen beide werelden, genot en gruwel, schildert  de kunstenaar
zijn tuinen vol, terwijl de demonen achter een overdaad aan lelies,
rozen, chrysanten, narcissen en violen wijken. Los van hun wortels
is het paradijs.

Ontmoeting in Berlijn, 1981, acryl, 175 x 50 cm

Nawoord

Alweer lang geleden stond ik in het atelier van Jan de Bruin naar
zijn nieuwe schilderijen te kijken. De schilder was toen 36 jaar oud.
Hij was bezig met een langzame ontrafeling van zijn leven. Ook nam
hij afscheid van de grote schilders Mondriaan en Matisse. Natuurlijk
bleef de bewondering bestaan, maar de strengheid over hoe een
schilderij er eigenlijk uit moest zien was voorbij. Het had geen prak-
tische of bruikbare betekenis meer. Het roer moest en ging om.
Het werk Ontmoeting in Berlijn was een eerste aanzet. De nieuwe,
onzekere vrijheid gaf zoveel lucht dat hij bijna snel en roekeloos
werd. Hij werd min of meer een bravoure schilder. Geen enkele be-
zorgdheid kon hem nog hinderen, er was immers geen tijd meer voor.
Opwindend slordig zou je zijn nieuwe stijl kunnen noemen.
We stonden een tijdje te kijken naar een werkelijk werk en Jan zei:
Kijk dat rode is de waas die ik zag toen ik blind werkte. Het was een
openbaring voor me dat het kon, dat ik bleef leven. Alsof innerlijk
en uiterlijk ineens mochten samenvallen.
Je laat het ongenoegen van de vele kleuren zien, wist ik terug te
zeggen. Het rood wordt zo betrouwbaar gemaakt.
De schilder knikte hierop wat half, hij denk niet zo, hij doet gewoon,
hij laat mij met rust.
De weg naar het rood zal een doorbraak zijn, mompelde Jan verder.
Vanaf die dag schilderde hij zonder conflict, omdat het rechtlijnige
was verdwenen. Ordening en drift passen niet bij elkaar.
David Salle zei het ooit al: In wezen gaat het drama over het ver-
langen buiten zichzelf te treden.

Schouderklop, 2013, schets

Idee

Je was zo zwart als een voortzeggende echo en hing in het dal.
Geduldig sprak ik vanuit de lucht naar de afgrond. Toen hing je
aan de bergen.
Uit een duistere mond komt een verkeerde herinnering. In al je
naaktheid slaap je daar gierig op. Snel ben je schietschijf voor
anderen. Wie dan ook weet je tere plek te vinden, je geeft ruimte.
Wel deed je je best en schreef een fraaie brief aan jezelf, waardoor
je geest meer een balkende fee werd. Je voelde je beter door die
schouderkop van eigen hand. Open plekken hoeven geen open
wonden te zijn, neem gerust de trap naar de leegte. Leg daar je
ijzeren ei. Het zal je goed doen en verder brengen. Loop achter je
gespitste oren aan, het liefst boven het avondrood. Je zult zien
dat de nacht goed zal verlopen. Al loopt het water langs de wind,
jij lacht na de droge witte wijn. Vleugels zijn vriendelijk.
Langzaam aan zul je geen haast meer hebben. Je verlamming is
verdoofd, je bent veilig, verlicht.
Tot slot zal je schaduw zich verheffen en met je willen dansen.
De splinter is in de kous gelaten, doet geen pijn meer.