Schilder in het zonlicht, 1984, bewerkte foto

Andere tijden

Door de prachtige volle zomer moest ik vaak denken aan andere
tijden. De zorgeloosheid, groei en vleugels lagen nooit plat. Als
ik lachte zagen mijn tanden er nog gezond uit. In de liefde baarden
we ons tot dierlijke wezens. Zonder alcohol kon de wereld goed
draaien. Sarcastische opmerkingen maakten andere mensen,
wij niet. Wij deelden het goede, maakten een andere aarde. Iets
was nooit zo dom als het er uit zag, treinen stopten immers nog
op tijd.
Vaak stond ik als een halve Van Gogh in de zon te schilderen. De
wind woei geruststellend om de oren. Staand in het landschap
voelde het soms zo heftig alsof ik een vogel had ingeslikt: ik sloeg
mijn vleugels wijd uit, deed mijn zweefvlucht.
Als tegenpool denk ik nu aan iets wat me overkwam toen ik vier
jaar was. Ik droomde dat het sneeuwde op mijn verjaardag in de
maand februari, terwijl niemand me had vertelt dat er een kans
bestond dat het die nacht werkelijk zou gaan sneeuwen, het had
de hele nacht wel kunnen regenen. Ik werd wakker en de hele
wereld was zo wit als mijn vier jaar oude huid.
Dat was de eerste keer dat ik dacht dat ik de wereld kan veranderen.
Wat een genot!

Helaas is alles nu anders, dat is de schuld van de zon en een beetje
van deze tijd. Nu omvat ik de tijd met mijn rondingen. Oneindigheid
is een lastig recept. Ik wil zoveel en nog meer, meer, meer.

Bescherming, 1980, bewerkte foto

Plaats voor moeheid

Hier zijn we dan, los van de spinnende wereld.
Hoe zijn we daar gekomen?
We staarden in de sterren, trokken een kaart, lieten los en toen
waren we daar. Er was niemand thuis. Wel zo rustig. Wij maken
deel uit van het geheel, zei ik nog tegen mijn opgetilde hond. Ik
zie nog zijn verbaasde ogen. Iets in hem zei mij dat we moesten
dollen in dit kale huis, maar we waren te moe, er gebeurde niets.
We waren moe van ons leek het wel. We wilden dromen van een
taal die we niet spraken. Dingen smeden, dingen uitspreken is
altijd leuk. Je moet er alleen de energie voor hebben en nu zijn
we te moe.
We zijn al ver gekomen. Ver van de bekende wereld, ver van de
veelvuldige oude zonnen. Waarschijnlijk zullen de woorden straks
wel aan de hemel verschijnen, bij wijze van groet.
In het samentrekkend duister zie je lang niet alles. We zijn aan
het pauzeren en lopen niet meer weg. Misschien kunnen we nog
wat stof onderzoeken of alvast een mooi verhaal bedenken. We
hebben samen een goede mix, praten niet over koetjes en kalfjes.
Kun je me horen? vroeg ineens iemand uit het duister.
Dat was een vraag die op een antwoord aast. Ik zet de lamp aan
en zag een vage belofte zitten. Die had het duidelijk moeilijk. Hij
zat te zuchten en te steunen en leek wel verstijfd te zijn in het
midden van zijn lied.
Ik zei: vertel eens iets over het kleurenspel, waarop hij luid jam-
merde: het zijn allemaal coulissen…alles is nep.
Dan zijn wij mottengezelschap, kraaide ik verder. Mijn hond deed
één oog open, vond het wel grappig. Kijk, vervolgde ik, wij leven
met de vensters vol blinde teksten, wij klagen over de donkere
nacht, maar waar is de blik van het kind gebleven?
De vage belofte beaamde het half snikkend, verviel weer in zijn
eindeloze klaagzang en deed de deur dicht met een: Het zwart
van de nacht is niets anders dan de kleur van de doden die naar
ons kijken…
Dat doen ze omdat ze de tint van overrijpe pruimen willen ont-
houden, wist ik daarop weer.
Ineens waren mijn hond en ik niet meer moe en stapten op, op
de woorden van een tijdelijk populair liedje. Dat loopt lekker.
Nog vreemder: de droom spatte uiteen, een lepel viel op de vloer,
wolkenvelden spitsen uit het westen.
Deze dag zou niet middelmatig zijn.

Nachtneger, 1997, bewerkte foto

Zwart werk

Eeuwen oud is het beeld een neger in de nacht zie je niet.
Dat stamt natuurlijk uit en andere, koudere wereld. Blankenpraat.
Het doet me denken aan een oud kindertijdrijmpje:
Tien kleine negertjes.
Een kinderversje om je taal te ontwikkelen, waarin na elke strofe
een negertje verdwijnt.

Tien kleine negertjes gingen uit eten langs verre wegen.
    Eén stikte in zijn drankje – toen waren er nog negen.

    Negen kleine negertjes praatten tot diep in de nacht,
    Eén kon niet wakker worden – toen waren er nog acht.

    Acht kleine negertjes kwamen op een eiland aangedreven,
    Eén zei, dat hij niet verder wou – toen waren er nog zeven.

    Zeven kleine negertjes kapten hout met een kapmes,
    Eén sloeg zichzelf in tweeën – toen waren er nog zes.

    Zes kleine negertjes hielden een honingbedrijf,
    Eén werd gestoken door een bij – toen waren er nog vijf.

    Vijf kleine negertjes kregen met het recht gemier,
    Eén kwam terdege in de knoei – toen waren er nog vier.

    Vier kleine negertjes gingen naar zee en zie,
    Eén rode haring verzwolg er een – toen waren er nog drie.

    Drie kleine negertjes gingen naar Artis mee,
    Eén grote beer drukte er een fijn – toen waren er nog twee.

    Twee kleine negertjes gingen naar het zonnebad heen,
    Eén schroeide de zon een gat in zijn bast – toen was er nog
    maar één.

    Eén klein negertje bleef helemaal alleen.
    Hij hing tenslotte zich maar op – dus bleef er toen niet één.

Er bestaan varianten van dit rijmpje, het loopt ook wel eens
positiever af, bijvoorbeeld:

    Dat ene kleine negertje
    Dat had je moeten zien
    Dat trouwde met een negerin
    Toen waren er zo weer tien

Zulke versjes mogen niet meer. Hetzelfde aftelthema zie je soms
in een andere vorm terug, zoals in een film:

Een film speelt op een eilandje voor de Engelse kust.
Tien personen krijgen een uitnodiging van een vage kennis om
een weekend in een landhuis op het eiland door te brengen. Op
de eerste avond krijgen de tien gasten via een grammofoonplaat
te horen dat ze stuk voor stuk worden beschuldigd van een
misdaad. Meteen daarna valt de eerste gast dood neer.
Als een aantal uren later een tweede gast dood wordt gevonden
slaat de angst toe. Er is een moordenaar en omdat ze slechts met
z’n tienen op het eiland zijn moet één van hen de moordenaar zijn.

Hoe dit afloopt laat zich raden. Zulke dingen beleef ik nooit.

Open mind, 2000, bewerkte foto

Doodlopend straatje

Ik zal je vertellen wat er net is gebeurd, nog geen uur geleden.
Ik zat aan mijn bureau te werken, er werd aan de deur gebeld –
ik vertel je zo wie het was – en ik schrok me rot, want mijn bel
is nogal luid en plotseling. Ik stond op om naar de voordeur te
gaan, toen zag ik iets op de muur geschreven, dwars over een
schilderij. Ik slaakte een verbaasde en boze kreet en vergat
daarna de deur open te doen.
De beller bonsde daarna kort op het raam, waardoor ik nog eens
een hartaanval kreeg. De persoon zei: Doe snel open er ligt iets
op de stoep! Je moet de politie gaan bellen!
Ik keek dus even door het raam, aan de veilige kant en er lag
inderdaad iets op het trottoir. Het kon een oude hond of een vies
schaap zijn. Moeilijk te zeggen.
Zo zo, wat heftig zul je zeggen en hoelang lag dat geval er al?
Ik denk dat dat beest of geval er al drie dagen lag. Ik kom
niet zoveel de deur uit moet je weten, ik heb genoeg in huis.
Een dag of drie de pijp uit en niks merken is best lang, vind ik nu.
Totaal opgeblazen was-ie. Dat doet de natuur om iets duidelijk te
maken. Als ik nog langer had gewacht was het dier vast boven de
vensterbank uitgekomen en dan had ik het wèl gezien. Dus die
persoon had mij helemaal niet hoeven storen. En waarom belde
hij zelf eigenlijk niet de politie?
Ik deed dus niet open. Belde niemand, sloot de gordijnen en ging
gewoon verder met mijn werk.
Later bleek dat het geen dier was maar een mens, las ik in de krant.
Er misten wat menselijke delen, vandaar dat ik dacht dat het een
beest was. Toch wel wat vreemd zo midden in de stad.

Achter de schermen, 1998, bewerkte foto

Verklaring

Hij wil zo graag grondig nadenken, maar is vaak snel afgeleid.
Alleen een simpele verklaring is niet genoeg, dat is net zoiets als
winkelen, een soort biecht.
Al zijn verlangens liggen eigenlijk open en bloot voor het grijpen,
maar hij is te bang voor de open zenuw pijn. Dus zorgde hij liever
voor anderen, hij beschermde ze tegen hun werkelijke honger.
Machtsstrijd gaat vaak tussen de perverse genoegens van twee
mensen. Pardon, ik had dat, zeggen ze dan tegen elkaar. Ze willen
beide tegelijk eigenaar zijn en dat kan niet. Ik wordt daar verveeld
van en haak gelijk af, vind het zonde van mijn tijd.
Ik weet: je wordt gekeurd.
Men beoordeelt, men kiest.
Je kiest natuurlijk altijd zelf, je bevingert je dol, wijst af, vindt iets
te veel of juist te weinig op een ander moment. Je bedenkt iets en
de ander moet dat dan maar kopen. Het is een spel.
Het spel is meestal van een magere kwaliteit als het niet jouw soort
is. Jouw aangewezen plek moet goed genoeg zijn voor anderen,
anders hoepelen ze maar op. Per directo!
Zelf deed ik lang aan een vorm van Altruïsme: het geven en ont-
vangen zonder tegenprestatie. Nu ben ik misschien meer de kant
op gegaan van Wederkerigheid: ruilen en delen op basis van weder-
dienst.
Waarschijnlijk is dat gewoon een menselijke groei.
Minachting zal nooit in mijn mondhoek hangen, daar ben ik te in-
levend voor. Ik ervaar alles als iets moois.
Er zijn dagen dat ik verlang naar dat ene… dan loop ik ergens bin-
nen en daar is het dan. Men heeft het voor mij bewaard, apart ge-
houden. Dan word ik helemaal blij, omdat de duizelingwekkende
chaos voorbij is. Ik heb mijzelf even terug gevonden.
Daarna komt meestal de teleurstelling van bedrog.