At home in the wilderness, 2015, bewerkte foto
Alles blijft
alles wat hier is
blijft
de stof van geel
geurt
het bloemige verleden
ontkiemt
niets van wat hier is
ziet
het ooit zo frisse
verlept
het fleurige boeket
treurt
het vervoerend gedicht valt
stil
de immer goede god
verdween
alles rondom blijft
bestaan
Vase of Peonies, 2015, bewerkte foto
Heroverd
Ooit vond ik wat oude glasnegatieven van mijn grootvader. Het
was moeilijk om te zien wat er op stond. Je moest er schuin langs
kijken bij een bepaald strijklicht, dan zag je enigszins de afbeelding.
Nu had ik in die tijd een vriend die fotograaf en artistiek was, een
zeldzame combinatie bij dat beroep. Hij wist er wel raad mee en
zou mij laten zien wat mijn grootvader ooit beroerde.
Een week later zag ik het resultaat en was ontroerd: het was een
halfprofiel van mijn grootvader (die in hetzelfde jaar stierf toen ik
werd geboren). Ik zag een sprekende gelijkenis, bijna eng. Het
negatief was door de tijd nogal beschadigd, waardoor het net leek
alsof het hoofd in een grote kool zat verstopt. Het was mooi om
even door de straten van hem te lopen. Zijn ijskoude slaap leek
gesmolten.
Later siste de opwinding in stilte weg en staarde ik verder dan
onze koppen. Een huis is zomaar vol. Mijn ruisende huig draagt
ver. Alle trilharen wuiven heftig in mijn steeds grotere oren.
Pas als de bron langzaam weg klapwiekt, zie ik ineens de vaas met
kop op tafel staan.
Ik laat mijn grootvader los. Snipper met mijn ogen. Zie een glim-
lach. Ik wil mijn lust lessen. Ik wil in eigen armen wiegen.
Zo kan ik bloemen van geluk rapen.
Ik open mij als een kabbelend boek. Ik wandel en wankel.
Wij veroveren elkaar. Ik lees mij als een boek van een ander.
Ik ben mijn eigen portier.
Open deur, 2010, acryl, 150 x 95 cm
Wie is wie?
Een weg loopt niet. Jij loopt.
Niemand ziet mij, behalve een schurftige hond misschien.
Dan komt de wegloper thuis en krijgt zijn vragen.
Ben je trots op je werken?
Je zegt dat je alleen een beetje verbaasd bent, dat je het allemaal
hebt mogen realiseren. Maar jij was het wel die dat deed zonder er
mee bezig te zijn. Het is een lange weg, die nu ook kort lijkt te zijn.
Zijn kunstenaars onderling vrienden?
Kunstenaars zijn daar niet mee bezig, zij werken.
Vrienden zijn grote schilders, maar voelen ouderwets aan. (lacht)
Ze weten ook dat ik er zo over denk en ik vind het ook leuk hen
te choqueren. Ze willen voor hun inspiratie niet meer putten bij
mensen die beïnvloed zijn door onze cultuur, want dat geeft oorlog.
Liever lenen ze van kinderen en geesteszieken, omdat die nog zuiver
en eerlijk zijn, niet beïnvloed door onze massacultuur.
Dat heet inspiratie. Heel fris.
Therapie?
In zekere zin, het is maar net hoe je het bekijkt of wil bekijken.
Eigenlijk zou ik onder ieder werk moeten zetten: ik heb dit voor
u mogelijk gemaakt. Dan zou het pas af zijn.
Uiteindelijk heb je dan alles bereikt en dan?
Ach, oh, dat is niet altijd zo. Je begint met iets en het schilderij
zegt uit dwarsigheid je om dat anders te doen. Je doet een actie
en dan word je verplicht dat erbij te voegen en dat erbij te doen
en zo gaat dat dan verder. Dat is de praktische taal. En als zo’n
werk lukt, dan zeg je: Heel goed gedaan! (lacht).
Ben je een gelukkige man?
Ja, ik ben gelukkig omdat ik dat allemaal heb kunnen realiseren.
Maar ik ben ook wel een verbaasd man dat ik dat allemaal héb
gerealiseerd. Als ik verbaasd blijf dan is het goed. Ik geloof in
diesterke geest.
Is er muziek als je werkt?
Altijd!
Laten we daarom in stilte eindigen.
Stam/afstam, 2013, boek 109, pagina 74
Voorts
Wees steeds geduldig en tevree, niet goedgelovig en gedwee, zei
mijn grootmoeder al en ooit. En dat doe ik dan maar en steeds.
Ik vraag niet naar de dingen die bestaan, liever heb ik het schijnsel
van de liefde. Daar kan je je goed aan verwarmen.
Soms zijn de woorden zo fluisterzacht dat het lijkt of een klein
vogeltje vanaf je tong spreekt. Het zijn vaak lieve, tedere woordjes.
Ongevaarlijk in de taal van de vloeiende straat, waar geen doden
wonen, waar de levenden onschuldig het leven prijzen.
Iemand zei eens tegen mij dat de tong een schiereiland was. Dat
vond ik mooi gevonden. Ik probeerde hem te overtreffen met ja,
en de mond is een openzwaai-deur. Plus: mijn neus is een steunbeer
voor mijn aangezicht.
Het was en bleef een grappig gesprek. Hij vervolgde: en mijn ogen
zijn schemerlampen als ik ze half dicht doe.
Toen pakten we onze doordeweekse agenda’s en schreven van alles
op. Tijd en taak werd genoteerd. Zo brokkelde de week af.
Een diepe, innerlijke stem maakte mij wakker en bewust. Mijn hoop-
vol hoofd bleek geen zenuwpees, maar een weltevreden, suizebollende
villa met veel licht uit grote ramen. Mijn hart is een vuurspuwende
haard, altijd op zoek naar brandstof.
Ik bedoel maar, ik ben geen ding.
Anderen zeggen dat ik mij vul met ingewaaide woorden.
Ook dat is waar in alle bescheidenheid.
Je kunt beter een snotneus blijven dan er eentje hebben.
Woorden hebben onzelfstandige grenzen en zijn daarom lastig te
bewaken. Voor je het weet floept er zo eentje uit.
Late zomeravond, 2001, acryl, 70 x 70 cm
Lege dag
Er zijn van die zomerse dagen dat je niet weet dat je leeft. Zelfs
de natuur is bewegingsloos, lijkt stil te staan. Je geest is loom
en volmaakt gesloten, geen enkele vinger wil nog iets.
Op dat moment is het mooi te bedenken dat de poëzie lippen van
bloed heeft die van mijn mond naar jouw mond leven. Zij spreken
van wat niet spreken mag. Het liefst in schuin gezette letters.
In de zomer weet je het weer zeker: de minnaar blijft bij zijn meis-
je, hij houdt haar warm. Zelfs in de ijle leegte. Bukkend van geluk
omhelst hij het verse vers en prijst de pijn die hij daarbij voelt.
Vol spitse woorden kan een mens veelzijdig zingen. Ook als de zon
wil spelbreken door zijn felle stralen. Verblind bewaakt het verse
wit een zeldzame zomer en glimlacht alvast.
Hebzucht hoort niet bij zomer, wel lege spiegels in zonnige ruimten.
In het licht van het menselijke niets is alles schotvrij stil. Pas veel-
zijdig later komt in alle helderheid de wellust schateren. Onze ogen
zullen dan gaan uitpuilen. Onze huid zal worden bevrucht met de
koude rillingen van de voorbije tijd.
Op dat moment is goed mogelijk dat het brein een boek ontvouwt.
Dit was zomaar een idee op een lege zomerdag.
Je hoeft er niets mee te doen.
Als ik vleugels had, 1980, bewerkte foto
Muziek zat
Het wonderlijke van muziek is dat zij muziek zat heeft.
Van de natuurlijke dingen op aarde vind ik de meanderende muziek
nog het meest geslaagd. Uit al haar armen brandt de rivier onder
de rotsen los, zoekt zijn vallende weg. Zonder water is er niets. Een
rivier is een soort natte tong van de aarde.
De mens doet zijn best om die wereld klein te krijgen. Soms fraai,
maar meestal lelijk. Vooral daar waar mensen te veel op een kluitje
wonen is het zichtbaar mis. De weegschaal snel overbelast en moe.
Een versnipperde aarde zonder melodie.
Geef mij daarom maar de muziek, die zal de mens wel leren. Daar
stottert ieder vuur van. Als de dauw de bloemen laat rinkelen en
alle luie larven zuchtend hurken onder oude stenen, dan hoor je
mij fluiten, dan heb ik mijn vlezige stad verlaten, dan ben ik het
meest gelukkig.
Soms, traag in de ochtend, zie ik het haastig trillen van de lucht.
Dat zijn de stille snaren van de natuur. Ik zie het als ik mijn
venster open doe. Dan weet ik iedere cel van mijn lichaam helder
te vinden. Dan zie ik dat planten en wolken bij elkaar horen en
is mijn geduld ook ongeduld.
Als wind en aarde om de zon roteren hoef je alleen maar te zijn.
Net als de meanderende muziek, zoek je je weg van de dag. Er is
ruimte zat. Alle geleidelijke ogenblikken gaan van A naar B, met
zijn ah en oh en zijn ja en nee.
Onder mijn eigen zomer blaast de wind door mijn dunne haar.
Ergens staan drie vazen van de keuze, maar ik vind een vierde
vaas en ontdek stil iets wat even vergeten was. Uiteindelijk is
er niet zoveel echt nieuws. We vliegen maar wat tussen het waken
en slapen door. We zijn liefhebbers van muziek.
Maankus, 2013, bewerkte foto
Tijdsprong
Zonder ervaring is ze dol geworden, terwijl ze juist een kruisje sloeg.
Nu begint het te dagen, dat zij hem nooit heeft gekend.
Niet echt tenminste.
En nu wacht zij geduldig op een aanwijzing van boven om de klok
en de onmogelijke liefde te begrijpen. Het spoor ratelt maar door
richting bijster. Kleine ogenblikken lijken direct al overspannen.
Het is niet overdreven te veronderstellen dat ze een sprong heeft
gemaakt. In haar eentje in het duister.
In dit nieuwe land zitten veel spionnen. Dat weet ze zeker en die
willen al haar geld. Het maakt haar onzeker.
En waar is hij nu?
De losse schemer valt. Haar stem breekt bijna, ze doet de lamp
aan, wil zicht.
Hij zit op de rand van het bed en glimlacht bijna uitnodigend.
Eén ding wil hij wel kwijt. Zijn lach, bij volle maan.
De lach in zijn leven klinkt even aanstekelijk als eigenzinnig.
Er is wel degelijk echte humor, al is het nooit vet schaterend.
Kortom: de schalkse schrijver kreeg evenveel vrienden als verhou-
dingen. Hij werkte zich uit de naad, voelde zich meer dan wie dan
ook en had bovendien bij zijn geboorte een beetje zicht verloren,
waardoor hij veel langer kon leven.
Volgens de overlevering kreeg God hoofdpijn van hem.
Terug naar haar:
Een oude emotie verplaatste zich van de ene naar de andere kant,
met de bedoeling het onderwerp te veranderen van verleden naar
toekomst.
Het lukte in een tijdsprong. Twee manen kusten elkaar.
Missie geslaagd.
Dragend blauw, 2015, bewerkte foto
Bijzonder geval
Als kind had hij er al last van, hij werd geplaagd door een rond-
zwervende geest. Het was bovendien ook nog eens een trage,
afgedankte en blauw. De geest omhulde alle diepere ruimtes en
reflecteerde daardoor een nog grotere spirituele ruimte. De evolutie
van het menselijk lichaam leek nog lang niet uitgewoed.
O nee!
Zodoende kwam hij in een nieuwe fase terecht. Hij kon alle pro-
ducten van eigen geest van te voren al aanschouwen en hoefde
daarop alleen nog maar te reageren. Dat scheelde tijd!
Hij doorbloeide tot een super volwassene, werd nooit weggeduwd
of veroordeeld. In tegendeel, men vond hem een Orakel Nuova.
Zijn virtuele ruimte bood kans om het lichaam te verplaatsen.
Met een beetje wil was dat zo gepiept. Zo was je hier, zo was je
daar. In een nieuw veld van avonturen was de reis altijd aange-
naam. Het reizen door de Neo Natuur was in feite een reis door
het Zelf.
Bij hem was dus geen scheiding tussen lichaam en geest, nee,
hij had slechts last van een uitdijen spectrum van levensenergie.
Voorbij was het trage leven. Bruggen werden niet allen bedacht,
maar ook nog eens geslagen. Kortom: één en al invullende ver-
vulling!
Vervulling kent geen verveling. Zijn constant dromende geest
ontvouwde zich her en der. Hij was een mens die zich bewust was
van zijn mooi vermogen en noemde het liefkozend zijn natuurlijke
ziel, wat ergens te aards was voor die gave.
Geen misbruik maken van de aarde, de meest oorspronkelijke
natuur, stond hoog in zijn vaandel. Je moest de natuur gewoon
met rust laten. Afblijven! De aarde is goed! Punt uit.
Er zijn nu nog enkele mensen die deze levensenergie bezitten,
zij leven in tijd en ruimte, hebben kracht, geen macht.
Atelier (Jubbega), 1968, olieverf, 80 x 80 cm
Vroegere ruimte
De ruimte had een vaal en vlak uiterlijk gekregen. Het voelde
wat overdreven die uitgesproken kleur. Bovendien werd ruimte
tussen de dingen daardoor groter en klonken de geluiden gescheiden
op de één of andere manier. Alles wat je hoorde hield abrupt op
omdat ondertussen de tijd werd afgebroken. Heel vreemd.
Toen kwamen zij en alles werd warmer, terwijl de hitte eerst koud
leek.
Ik stond op een kier afstand, in de andere kamer en zag hun hoop-
volle houding. Terwijl zij zo aanwezig schreeuwden had ik mij meer
als bloemblaadjes in de kelk gesloten en trok me terug in verreweg
de uiterste hoek.
In de ontstane compositie van de ruimte kwam een ander verband
dan iets als platte vlakken. Je zag dat de felle kleuren alles braken.
Daarna deed ik de vensterluiken dicht en was de rust weer gekeerd.
Een grijnslach verdween en droogde op als het levenloze slijmspoor
van een naaktslak. Het glinsterende snot van het subject stelde niks
voor. Alles bleek ontzettend tijdelijk. Geruststellend.
Groudag vir my siel, 2012, boek 101, pagina 86
Soort idee
Kunst is anderen laten voelen wat wij zelf voelen, alhoewel het
wezenlijke innerlijke gevoel niet over te dragen is. Toch kan het
als een bijzondere bevrijding worden ervaren. Het onmogelijke
kan mogelijker worden. Kunst is een soort vertaling, maar liegt
er in het algemeen flink op los omdat het sociaal is.
Eigenlijk zijn er twee soorten kunst, de ene richt zich tot onze
diepe ziel, de andere zoekt de bedoeling. Het hangt van de kracht
van de kunstenaar af wat je te zien krijgt. Meestal is het een milde
glimlach. Ik vraag mij vaak af wat die veelbetekenende blik zegt.
Wie kijkt mij aan? Uiteindelijk is er een soort universele broeder-
schap die alles grijs sust.
Wij beminnen elkaar allemaal en de leugen is de kus die we uit-
wisselen. Wij blijven oprecht oppervlakkig, wij zijn goede acteurs,
wij doen alsof omdat we geen tijd hebben voor echte rust.
Vandaag kreeg ik ineens een absurd gevoel: in een flits zag ik dat
ik niemand ben. Absoluut! De hele wereld is verdwenen. Ik ben
aan de rand van een niet bestaande stad, mijn denken kent geen
overwegingen, mijn gevoelens bevatten geen emoties. Ik voel niets.
Ik val door de eindeloze ruimte. De zwarte maalstroom heeft me te
pakken. Zeg maar dag met je handje.
Toch was ik het middelpunt. Het middelpunt van mijn grauwe ziel.
Hoe kon ik dat denken, hoe kon ik dat voelen?
Er zal wel iemand gestorven zijn.