Glow in the dark, 1998, acryl, 30 x 40 cm

Nieuw licht

Na de eerste week van februari is er altijd nieuw licht, je krijgt
overal weer zin in, het oude hoofd blijft achter, we gaan vooruit.
De winter gaat dood, laat krampachtig zijn laatste vlokken vallen.
Witte netten worden nog één keer met zout bestrooid. De zon
treedt veel en langer in het open licht. Veel sneeuw sneuvelt, de
aarde roept en bot uit. Klinkende lippen van de lente kussen bijna.
Handen gaan open, slaan niet langer een kruis.
Als het zachte spel van de voorjaarsregen bloesems doet open
barsten, dan kan het feest pas echt beginnen. De fluistergeboorte
laat al zijn fris bleekgroen zien. De natuur lijkt er verliefd op te
zijn. Ergens hoor je de mieren piepen, maar het kunnen ook mui-
zen zijn. Zeker geen wormen, die maken geen geluid, zij kronkelen
slechts hun saaie modderweg.
Het weinige van het werkelijke gaat steeds meer worden. Het verre
blauw nadert tot bijna dichtbij. Nog even en dan komt de duisternis
tot volle stilstand. De leegte zal glimlachend lieve woordjes gaan
spreken. Men mag weer zichzelf zijn en niets verhullen.
Had de lente maar een eeuwig leven. Voor altijd mooi.

Dirty dog, 2013, schets

Kruiper

In onbezonnen termen als ‘meesterwerk’ wil ik niet spreken.
Het is waar dat zo’n tekening lekker wegkijkt ondanks zijn gevoel-
de complexiteit. Veelbelovend is hier een betere term. Kennelijk
wilde maker iets oproepen wat er normaal gesproken niet of nooit
doorbloeide. Zijn we ineens getuige van een pikante gebeurtenis?
Is de kunstenaar nog wel goed bij zinnen? Haalt hij zichzelf even
door de mangel misschien? Is dit Das Lied von der Erde?

We zullen het niet weten, we kunnen alleen maar kijken raden.
Sommige ideeën bewandelen een ander pad, simpelweg omdat al
het andere zo uitgekauwd en achterhaald leek. Een frisse draai
kan nooit geen kwaad.
Toch is dit werk niet rommelig in elkaar geflanst. Het is hooguit
volgepropt met onaffe ideeën of gedachtestromen. Er wordt veel
geopperd in schijntijd.
Als de kijker bewust zichzelf afremt, voelt hij de structuur kenne-
lijk. Zijn interne logica, onder andere bijeengehouden door talrij-
ke analogieën tussen de fantasie en de hedendaagse wereld, valt
waaierig weg. Het oog ziet alleen wat het oog wil.
Anderen zeggen boze dingen over de kunstenaar. Hij zou ergens
schizofreen en gewelddadig zijn. Zijn zachte stem en zijn pesterig
staccato van zijn alter ego plagen hem voortdurend.
In werkelijkheid is niets van dat alles waar. De maker geeft alleen
inzicht in de grotere werking van het spektakel dat theater aarde
heet.
En die obscene gebaren dan die de kruipende, naakte man maakt?
Ook daar laat de kunstenaar zich niet over uit.
Je mag het helemaal zelf invullen.

Madonna, 2013, schets

Botsing

Er bestaat een verschil tussen de geroepen vrouw en de wereld.
De moeder kan niet alleen luisteren naar haar muze om haar eigen
werk te doen. Ze heeft meer kennis nodig en om daar aan te gera-
ken heeft zij een man nodig. Dat zie je in alle literatuur, kunst ge-
schiedenis. Op de vraag waarom een hij nodig is is altijd het eerste
antwoord omdat Hij het weet. Je kunt er de bijbel op naslaan.
Is dit een jeugdige, bizarre theorie?
Ik vrees voor veel mannen niet. Zij vinden dat vrouwen dankbaar
moeten zijn voor de doorgegeven kennis.
Het kennisverlangen is nogal groot en bijzonder, blijkbaar. Mannen
weten! Pas met een man en het samenleven komt de wereld tot
stand. Dat is niet in het nadeel voor de vrouw. Kijk, huwelijk en
gezin horen bij de wakkere wereld, maar ook bij de vrouw, zij vor-
men een verbinding tussen geroepene en wereld, zijn daarom on-
misbaar.
Het moederschap komt dus voort uit een theoretische houding, die
ergens aan de staart dichterlijk is.
En dan?
Dan botst het gezin. Niet alleen met het gezinsstadje, maar met
de hele buitenwereld. De wereld van schijn en competitie. Het le-
lijke neemt toe, wordt monsterlijk. Geschiedenissen gaan zich
moedwillig herhalen. Voor opvattingen en wensen is geen ruimte
meer. Alles is rumoer. Voor de ijverige bewoners van het gezin is
alles onmogelijk gemaakt. Tekortschietingen nemen het over.
In de grijpzang van het gezin is er maar één uitweg: je moet jezelf
los gaan zingen! Anders heb je levenslang en sterf je met het
plaatsvervangend schaamrood nog lang op de kaken.
En dan?
Dan gaat het leven samen verder met de roeping.

Je zult begrijpen dat dit wartaal is. Neem het niet serieus.
Niet doen. Het is zoals een verwarde, moeizame droom: niets.

Winterzon, 2013, schets

Lege dag

Er zijn van die winterse dagen dat je niet weet dat je leeft. Zelfs
de natuur is bewegingsloos, lijkt stil te staan. Je geest is bevroren
en volmaakt gesloten, geen enkele vinger wil nog iets.
Op dat moment is het mooi te bedenken dat de poëzie lippen van
bloed heeft die van mijn mond naar jouw mond leven. Zij spreken
van wat niet spreken mag. Het liefst in schuin gezette letters.
In de winter weet je het weer zeker: de minnaar blijft bij zijn meis-
je, hij houdt haar warm. Zelfs in de ijle leegte. Bukkend van geluk
omhelst hij het verse vers en prijst de pijn die hij daarbij voelt.
Vol spitse woorden kan een mens veelzijdig zingen. Ook als sneeuw
wil spelbreken door de sneeuw weg te sneeuwen. Verduisterd be-
waakt het verse wit een zeldzame lente en glimlacht alvast.
Hebzucht hoort niet bij winter, wel lege spiegels in lege ruimten.
In het licht van het menselijke niets is alles schotvrij stil. Pas veel-
zijdig later komt in alle helderheid de wellust schateren. Onze ogen
zullen dan gaan uitpuilen. Onze huid zal worden bevrucht met de
koude rillingen van de voorbije winter.
Op dat moment is goed mogelijk dat het brein een boek ontvouwt.

Dit was zomaar een idee op een lege winterdag.
Je hoeft er niets mee te doen.

Raveel aan de hemelpoort, 2013, schets

Tevreden man

Zelden heb ik zo’n tevreden man gezien als Roger Raveel, al zal
hij dat woord zelf nooit in zijn zachte mond hebben genomen.
Hij wilde graag 107 jaar worden, een mythisch getal om de echte
ouderdom te verbergen.
Ik schrok van zijn overlijden, hij was nog maar 91 en pas hertrouwd.
Vorig jaar had zijn nieuwe vrouw nog een mooi kanariegeel pak aan-
getrokken, kwam zo uit één van zijn schilderijen wandelen. Pas toen
Roger zei dat het rode ingenaaide vierkant bloed en vuur was werd
ze bleek. Ze zag ineens het einde der tijden.
Wat is nu het bijzondere aan het werk van deze kunstenaar?
Ik denk de niet aflatende simpelheid, eerlijkheid. Geen moeilijk gedoe
of ver van mijn bed show. Werklust. Het is wat het is.

Eén van zijn leraren, de kunstenaar Hubert Malfait, was razend en-
thousiast over Raveels eerste tekeningen. Die stelden de wereld voor
in een essentiële verschijningsvorm. Ze waren een soort van gesche-
matiseerde weergave van de werkelijkheid, waarbij alle overbodige
details achterwege werden gelaten.
En zo hoort het!
Ik zag zijn werk voor het eerst in de zestiger jaren en was meteen
verkocht. Het sprak me meer dan gewoon aan, zonder in de war te
raken.
Vanaf 1962 probeerde hij meer werkelijkheid in zijn kunst te betrek-
ken. Soms zelfs op vrij letterlijke wijze, door bijvoorbeeld spiegels of
andere dagelijkse objecten op het canvas te monteren. Daarmee gaf
hij ook mee de aanzet voor de kunststroming die ‘de Nieuwe Visie’
genoemd werd.
Nieuwe Visie of Nieuwe Figuratie is een term die ik ook nog steeds
gebruik als ik mijn werk moet omschrijven. Soms twijfel ik of het
woordje nieuwe niet ouderwets is en moet worden vervangen door
andere. Dat zou tijdlozer zijn. Alhoewel, tijdloos wat is dat?

Overigens verdiende Raveel niet enkel als schilder zijn sporen, maar
ook als graficus. Hij maakte ook, net als Picasso, talrijke keramieken.
Naar mijn smaak is zijn hand het mooist bij zijn tekeningen.
De hand is een verlengstuk van het hart. Een hand heeft geen hersens.
Er ligt een bijna ondraaglijke spanning in zijn werk, het drukt de com-
plexiteit van het leven uit. Daardoor of daarom spreekt iedereen met
veel bewondering, respect, over hem.
Het geeft mij ergens ook troost.
Hij leeft voort in zijn kunstwerken en dat is meer dan genoeg voor
een bescheiden kunstenaar.

Wonderbaarlijk niets, 2013, schets

De mens hoopt

Nu kruipt, nu komt, nu gaat en keert de mens, kunnen dieren
denken. Nu springt het donker in het bos, nu keert het licht weer
terug. Nu moet ik oppassen.
Alleen dieren denken in volkomen nu. Dat telt alleen. Heel mooi.
Heel anders doen dichters, die leven voornamelijk in de schaduw
van iets. Zij lopen altijd achter en denken voor te zijn is mijn er-
varing. Zij leven in herinnering, zelfs onmogelijke, toekomstige.
Zij dansen als een verschrikte kikker in het weerlicht van de blik-
sem, zonder ooit getroffen te zijn.
Kijk, als het aan de  gesmokkelde sterren lag, was de wereld heel
anders. Dan liepen alle dieren rechtop om de mensen in hun
poten te wiegen, dan was er geen honger. Bittere beten werden
niet meer uitgedeeld. Ook planten konden niet meer netelen.
Alles zou lust zijn zonder het te weten of te benoemen. Het zoe-
te zweet zou niet meer stinken. Bomen zouden niet meer bomen
heten maar werden bruggen voor vogels.
Maar ja, de bazige mens doet anders met zijn ogen vol achterdocht
en drukt met volle kracht zijn voeten in de aarde, die zijn aarde is.
De beesten knielen onder zijn boze bed tot bloedens toe.
Alleen de droom biedt uitkomst en bolt het hemd en de rok.
Vreemd om lid te zijn van zo’n kudde.
Heel vreemd.