Trede,1975, overzicht expositie Galerie De Mangelgang, Groningen

De ruimte

Er is hard gewerkt. Het zweet ligt nog op de vloer. De zaal
is groot gemaakt voor een expositie. Zo wordt het werk mo-
numentaal, alsof het op een groot scherm wordt geprojec-
teerd. Maar dit is geen film. De zaal is niet verduisterd. Het
plafond is diepzwart, waardoor de witte bol lampen lijken te
zweven. Ufo’s gaan landen.
De kunstenaar weet wel raad met deze ruimte. Hier valt veel
te beleven. Zijn werken lossen op in de grootste tentoonstel-
ling die hij ooit heeft gehad. Alles is één met de aangeboden
ruimte. Nog even en dan is alles misschien weer verdwenen
als een Aspro bruistablet in een glas water.
Tussen hun kortstondige opkomst en verval lezen we telkens
de neergeschreven woorden, zodat er een eeuwig slot ontstaat.
Het is mooi om de wereld van de kunstenaar te betreden. Hij
heeft daarvoor in de hoek een enorme trede geplaatst. Je kunt
zo binnenwandelen als je wilt. Zijn wereld. Misschien vind je
daar wel het woordje Einde (the end and the end and…). Je
kunt je alleen los maken van dat eind als je je los maakt van
het beeld. Zolang je kijkt voel je je opgesloten, net als in de
laatste maten van een romantische symfonie. Sommige slotak-
koorden willen maar niet ophouden. Het is niet zomaar afgelo-
pen. Uitstelmoment. Je oog blijft steeds haken, zoals je tong
steeds weer die holle kies opzoekt.

Dit tijdelijke ogenblik mag zich net zo vaak herhalen als het
eindeloze klotsen van de zee. Voortkabbelen, daar gaat het
om, weet de kunstenaar. Het deinen, zelf ook in die oneindig-
heid zitten, is de heerlijkste, wiegende beweging die je er kunt
wensen. De zee verdubbelt, maakt alles groot.

Metaphors can open doors, 2012, tekening, A4

Ingetogen / opgetogen

Oorspronkelijk wilde hij een huisje bouwen, een sober huisje,
te klein om in te wonen, met de uitstraling van een villa van
formaat. De omgeving werkte niet direct mee.
Je moest je constant bukken om je te verplaatsen. Kaal en
hoekig met een strakke ruimtelijke vormgeving moest het je
doen denken aan modernistische architectuur uit het tweede
en derde decennium van de twintigste eeuw. Het relatieve
gesloten karakter zou passend zijn. Alles moest niet naar
buiten gericht zijn. Binnen gebeurd toch alles of tenminste
het belangrijkste. Het opvallendste in het gesloten huis zou
dan de trap zijn. Of liever twee trappen, een gewone en een
kleintje ernaast voor het tweede plan. Het zijn onnodige trap-
pen want er is geen verdieping. Omdat nu eenmaal een huis
een trap hoort te hebben is er een trap. Een trap wijzigt een
huis.
Als een soort reus zou je je in dit huis voelen. Een reus, die
op de omgeving neerziet. De eigenaardige verhoudingen van
het huis zijn goed belicht. Het volle licht maakt van het huis
een sculptuur met onrustbarende effecten. Het is een leeg
spookhuis.
Toen kwam er een onverwachte wending. Hij bouwde het huis
niet, sloeg een lange paal tot eigen lengte in de grond. Aan
de paal schroefde hij een bordje waarop een Engelse tekst
stond: Metaphors can open doors.
Dat moest voldoende zijn. Zeker in dat desolaat gebied.
En het huisje?
Het huisje werd ontheemd van de stad, het gevoel ervoor was
verloren gegaan. Hersens kunnen ook slopen of versnipperen.

Daddys girl too, 2001, diaprojectie 2012

Rode projectie

Bij een projectie horen losse zinnen.
Samen vormen zij een misschien-verhaal:

De waarheid, niets dan de waarheid wat gebeurd ermee?
In een warme kamer brabbelt de onzin door.
Kijk, zei iemand, het is nu!
Het verborgene werd bekeken.
Iets was vreemder dan onaf.
Hij verlangt als de brand in de schoot.
Laat de meisjes niet zwijgen als de mannen ouder worden.
Is een omgevallen stoel nog wel een stoel?
De troost van de slordigheid, daar gaat het om.
Alles bleek rekbaar te zijn.
De enkeling was binnenskamers veel.
Iemand had een antenne voor een zwak signaal.
Bliksems zijn lange tepels van het onweer.
Fantasie en noodweer treffen elkaar.
Pas op! De hemel ziet ons!
Ooit is langer dan kom maar.
Een spiegel zweeg, kon zich niets voorstellen.
Kan dat? Je gevoel ontbloten?
Het zijn de dingen die beginnen.
Iemand wou onder dode sterren liggen.
Een hunkerman wil overdag nachten.
Thuis kan dichtbij zijn.
Alles kan, alleen niet tegelijk.
Zij was mooi tot in de mond.
Hij lulde uit zijn nek, als een man van klei.
De tijd geeft aan, de tijd wil dat.
Hij trok steeds andere lichamen aan die hem niet pasten.
Een mens is niets meer dan een vergeetvlek.
Als vlees schrikt is het rood.
Elke familie is een valstrik.
Wat niet kan is er al lang.
Na het ogenblik was er een zee van tijd.
Aan het eind van de dag is taal de grote verliezer.
Het zwijgen zit precies tussen het heden en verleden.
De stilte zit tussen de dagen.

Come on in!, 2012, boek 102, pagina 56

Ode aan mezelf

Mijn hoofd, mijn hoofd!
Ik ben de oudste en enige die plichtsgetrouw voor haar zorgt.
Ik ben veroordeeld bij geboorte. Zeven Februari, de lente kon
nog niet ontwaken, eerst moesten de Duitsers weg.
Het gebeurt opnieuw, ik sta op maar kan niet opstaan. Het
bed trekt een wikkellaken over mijn gezicht. Ik wakker aan
en maak mijn hoofd voor de helft weer vrij, zeg: halve maan,
alsof het een te raden raadsel was.
Dan hoor ik het regenen. De bron van alles voedt zich. Het
hoort hard, het regent stenen op het platte dak.
Ik ben helemaal mezelf en van mezelf, niemand staat buiten
in de rij om even mij te zijn. Alsof het ooit zou kunnen. De
hemel huilt, zeg ik. Ik zeg zoveel, mijn huid zakt er langzaam
van uit. Ouderdom. Domme ouderdom.
Gisteren keerden de zwaluwen terug. Dat maakt me blij. De
zwaluwen zijn de Yankees, de Duitsers, de honden, schieten
weg met de staart tussen de poten. Ze zingen mars of eigen-
lijk meer marsch. Mag het wat stiller? Mag ik een handdoek?
Ik droog de storm uit de lucht. Wat doe ik toch?
Mijn kalme hand frommelt aan het laken. Tussen mijn tanden
glinstert de ochtend al. Mijn droom smeekt om genade.
Nu nog even scheren en de dag is goed. De tijd stipt.

Diagonaal stel, 2012, tekening/schets, A4

Vastigheid

Klauterend klampen ze zich vast aan elkaar. De gloed gloeit
in de ogen. Ze zuigen het vocht en het zout uit de lucht. Nu
is het tijd om het heerlijke leven te bezingen. Ze zijn in
priemende bloei. Sterren regenen straks uit hun kelen. De
wriemelende dood kan heel lang wachten.
Ze voelen zich veertien, maar zijn het niet. Tenminste niet
beide. De genegenheid verslikt zich bijna in vastigheid. Hun
hoofden zijn niet van klei of leem, zij kneden kwetter. Er is
sprake van romantiek. Er zal altijd romantiek zijn.
Als je veertien bent slobberen de sokjes in je schoenen, dan
trippel je over het grote mensentoneel of oefen je de eerste
zoen op een spiegel. Narcis is hard. Misschien moet je onver-
hoeds bloeden. Onverhoeds hoort bij veertien.
Je vader kan lief voor je zijn. Hij is een grabbelton vol ver-
kruimelde woorden. Vogels gaan verschrikt in de lucht, zij
hebben hun buik vol van die man.
Dromen gaan rollen tussen de vingers. Het is stuifmeeltijd.
Je wang kan gaan kneuzen als je even niet oplet. Engelen
veranderen in schadelijke stof. Gemaakt om te voelen von-
den ze het vuur. Engelen zijn handig, het gaat kriskras en
ineens is de zomerse ridder koud.
Je staat rustig op en bindt je haar weer vast. Daarna leg
je gezicht omlaag op de kam. Je neuriet de muziek van een
gefloten zon. Je bent niet meer boos en ineens twintig.